سیداحمد معتمدی؛ اولین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات

۱۳ اردیبهشت ۸۹ و زمانی که خبر حمله مردی با چاقو به سیداحمد معتمدی منتشر شد، او دوباره به صدر اخبار بازگشت. در حالی که حدود ۵ سال از آخرین حضورش در رسانه‌ها می‌گذشت. سیداحمد معتمدی آخرین وزیر پست و تلگراف و تلفن بود. در دوره او این وزارتخانه به ارتباطات و فناوری اطلاعات ارتقا یافت و ساختار جدیدی پیدا کرد.

او از میانه دهه ۶۰ به وزارت فرهنگ و آموزش عالی آن زمان و در طول ۱۵ سال حضور در این وزارتخانه، معاون فناوری وزارت علوم، رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی، معاون پژوهشی وزارت علوم و دبیر شورای پژوهش‌های علمی بود و هرچند از نظر گرایش سیاسی به جناح چپ آن زمان و اصلاح‌طلب امروز منصوب بود؛ اما با وزرای مختلفی کار کرد. او خود درباره مدل کار کردنش به پیوست گفت: «خیلی جاها حرف نزدم چون می‌خواهم در این نظام کار کنم. در این مملکت یک عده هستند که خیلی خوب حرف می‌زنند و ما هم استفاده می‌کنیم. یک عده هم عمله و اکله نظام هستند باید کار کنند تا چرخ بچرخد. نه‌تنها من بلکه همه وزرا باید جزو این دسته باشند. زیاد کار کنند و کم حرف بزنند.»

وزیر توسعه

با روی کار آمدن سیدمحمد خاتمی در سال ۷۶، محمدرضا عارف، وزیر پست و تلگراف و تلفن شد و با حکم او کمیته خودکفایی مخابرات متشکل از چند تن از معاونان و مدیران وزارت پست و تلگراف و تلفن و به صورت مشترک با سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران تشکیل شد که مدیریت این کمیته با معتمدی بود.

۳ سال بعد و زمانی که عارف به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی رفت، نصرالله جهانگرد به عنوان وزیر بعدی به مجلس معرفی شد؛ اما در کمال تعجب جهانگرد نتوانست از مجلس رای اعتماد بگیرد و بدین ترتیب معتمدی وزیر پست و تلگراف و تلفن شد. در زمان آغاز به کار معتمدی ۹ میلیون خط ثابت، ۷۰۰ هزار خط تلفن همراه و ۲۰۰ هزار کاربر اینترنتی در کشور وجود داشت و زمانی که او در سال ۸۴ وزارتخانه را به محمد سلیمانی تحویل داد به ۱۸ میلیون تلفن ثابت، ۷.۵ میلیون خط تلفن همراه و ۷ میلیون کاربر اینترنت رسیده بود.

اما شاید مهم‌تر از افزایش تعداد مشترکان در بخش‌های مختلف، تغییراتی بود که در ساختارها و مقررات ایجاد شد.

خصوصی‌ها می‌آیند

اجرای برنامه سوم توسعه که در آن بر آزادسازی در حوزه ارتباطات تاکید شده بود، منجر به صدور پروانه شرکت‌های ندا (PAP) در زمینه اینترنت شد. این شرکت‌ها گرچه در دولت بعدی به مشکلات بسیاری خوردند و نتوانستند به اهداف از پیش تعیین شده دست‌یابند؛ اما پایه‌گذار حضور خصوصی‌ها در بازار اینترنت کشور بودند. در بخش ارتباطات نیز صدور پروانه اپراتور دوم تلفن همراه در دوران معتمدی انجام شد و هرچند مجلس هفتم و نهادهای پیدا و پنهان متعددی در این زمینه مشکلات فراونی ایجاد کردند؛ اما در نهایت معتمدی توانست اپراتور دوم را راه‌اندازی کند و یک سال پس از او بود که اولین سیم‌کارت ایرانسل وارد بازار شد. او درباره ۳ سال کار بر روی پروژه اپراتور دوم گفته است: «یک پروژه بزرگ ملی فقط موقعی انجام می‌شود که شما اجماع ایجاد کنید. نمی‌شود ملاحظات مقام معظم رهبری و توافق نسبی روسای قوا را نداشته باشید و پروژه‌ای را اجرا کنید. برای همین من هیچ وقت قانون را دور نزدم. هفت ماه رفتم مجلس و گاهی هفته‌ای دو بار تا کار انجام شد. شاید با ۲۰ یا ۳۰ درصد تغییر می‌شد آنچه روز اول در ذهن ما بود.»

پیش از ایرانسل، تالیا به عنوان پیمانکار شرکت مخابرات ایران مجوز فعالیت در زمینه سیم‌کارت‌های اعتباری تلفن همراه را دریافت کرد؛ اما موفق نشد تحولی در بازار تلفن همراه ایجاد کند. در همین حال قرارداد پیمانکاران شبکه تلفن همراه موسوم به GCها توانست قفل توسعه در اپراتور اول را باز کند. هرچند ثمره تمامی این اقدامات در دولت بعد نمایان شد.

در میان همه این اقدامات، تاسیس رگولاتوری براساس قانون جدید وزارتخانه احتمالا مهم‌ترین اقدامی بود که در دوران معتمدی انجام شد. در قانون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به عنوان رگولاتور بخشی و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در زیرمجموعه آن، گنجانده شد و هرچند منتقدان بارها گفته‌اند که از شکل آرمانی خود فاصله زیادی دارد؛ اما به هر صورت کار رگولاتوری در این بخش را انجام می‌دهد.

بازگشت به دانشگاه

معتمدی در دولت بعد و علی‌رغم وجود پیشنهاد برای ادامه کار ترجیح داد به دانشگاه بازگردد. ۵ سال بعد یک مرد ۵۰ ساله که مدعی بود در دوران وزارت معتمدی حق او ضایع شده، با چاقو به او حمله کرد و همین اتفاق باعث شد او بخشی از معده خود را از دست بدهد.

در دولت روحانی، نام معتمدی به عنوان یکی از گزینه‌های وزارت ارتباطات مطرح شد؛ اما چندان جدی نشد و در عوض او به عضویت کمیسیون تنظیم مقررات درآمد و همچنین رئیس دانشگاه امیرکبیر شد.