مهدی اخوان بهابادی گزینه احتمالی وزارت ICT کیست؟

سال ۹۸ و زمانی که نام مهدی اخوان بهابادی به عنوان مدیرعامل همراه اول منتشر شد، او نه برای رسانه‌ها ناشناخته بود و نه فعالان صنعت ICT که به دنبال رزمه‌اش بگردند؛ اما همیشه این‌طور نبوده است. اخوان بهابادی که کار اجرایی را از سمت‌های مهم آغاز کرده، در دوره‌ای وارد حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات شد که ۳۱ سال داشت و از آن روز تاکنون همواره یکی از مدیران ارشد و تاثیرگذار بوده است. شاید بعد از همه جنجال‌هایی که بر سر مرکز ملی فضای مجازی و پژوهشگاه ICT ایجاد شد، کمتر کسی انتظار داشت مهدی اخوان بهابادی به فضای ارتباطات کشور بازگردد؛ اما او در ادامه نشان داد پتانسیل در اختیارگیری سمت‌های مهم‌‌تری را دارد.

از دانشگاه تا معاونت

رتبه اول کنکور کارشناسی سراسری سال ۷۵، رتبه اول کنکور کارشناسی ارشد ۷۸، رتبه اول المپیاد دانشجویی مهندسی برق کشور در سال ۷۹ و دانشجوی نمونه سال، بخشی از دستاوردهای علمی مهدی اخوان بهابادی هستند. با این حال زمانی که در آذر ۸۸ به عنوان معاون آموزش، پژوهش و امور بین الملل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منصوب شد، کسی او را نمی‌شناخت. دی‌ماه همان سال او سرپرستی مرکز تحقیقات مخابرات ایران را نیز برعهده گرفت و چند ماه بعد در اردیبهشت ۸۹ قائم‌مقام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در فناوری و امور بین‌الملل شد.

رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات آن سال‌ها درباره اخوان به پیوست گفته است: «ایشان را به رغم جوان بودن‌شان از زمان صاشیراز می‌شناسم و سر یک پروژه رادار به عنوان آدم دانشی با هم آشنا شدیم. در آن زمان ریسک هم کردیم و پروژه را دادیم که ایشان انجام دهد. وقتی من وزارتخانه بودم در بازه‌ای به عنوان نماینده ما در جلسات با وزارت امور خارجه حضور داشتند و چون از وزارت امور خارجه بخشنامه زدند و خواستند هر کسی به این جلسات می‌آید حتماً قائم‌مقام وزارتخانه خودش در امور بین‌الملل باشد، ما هم حکم دادیم و ایشان به این سمت منصوب شد. پس ایشان فقط در زمینه بین‌الملل قائم‌مقام من بود. ایده اپراتور چهارم و فیبر نوری به خانه‌ها هم ایده‌ای بود که پیش از این از سوی دکتر ربیعی و عمیدیان مطرح شده بود. این‌طور نبود که آقای اخوان از بالا توصیه شده باشد. کلاً هم من به حرف کسی گوش نمی‌دادم.»

با این حال او توضیح بیشتری نمی‌دهد و تنها اشاره‌اش به پروژه فیبر نوری است که به نظر بخشی از روزمه کاری اخوان از نگاه رسانه‌ها اخوان بود چرا که برای اولین بار از این عبارت استفاده کرد و اخوان، مبدا ایجاد اپراتور سراسری و اختصاصی فیبر نوری به شمار رفت هرچند تقی‌پور از راه‌اندازی اپراتور چهارم روایت دیگری دارد. پروژه‌ای که به کنسرسیوم ایرانیان نت واگذار شد؛ و از زمان تاسیسش بدلیل چندپارگی میان سهامدارانش و سرمایه‌گذاری‌شان با فرودهای بسیار همراه بود و به شکست انجامید.

شورای عالی و حاشیه‌ها

رشد خیره‌کننده اخوان فقط در سمت‌های اجرایی نیست چراکه در اسفند ۹۰ و از بدو تشکیل شورای عالی فضای مجازی، او با حکم مستقیم مقام معظم رهبری به عنوان یکی از اعضای حقیقی این شورا منصوب شد که تاکنون این سمت را در اختیار دارد. خرداد سال ۹۱ این شورا عملا کار خود را آغاز کرد و در ذیل آن مرکز ملی فضای مجازی نیز تشکیل و اخوان بهابادی با حکم محمود احمدی‌نژاد به عنوان دبیر شورای‌عالی و رئیس مرکز فضای مجازی کشور منصوب شد.

در همان دوران بود که اختلاف نظر اخوان با وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات از پرده بیرون افتاد و در اقدامی جالب توجه اخوان استعفایش را به معاون رئیس دولت وقت تسلیم کرد؛ اما کسی که در نهایت از وزارتخانه رفت او نبود. در جلسه‌ پرحاشیه هیات دولت که اخوان نیز حضور داشت رضا تقی‌پور استعفا داد تا علی نیکزاد سرپرست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شود.

طی یک سال حضور اخوان در مرکز ملی فضای مجازی دست‌کم سه بار برج تازه‌ساز مرکز تحقیقات در محله امیرآباد شمالی از سوی نهادهای مختلف حراستی و امنیتی وزارتخانه یا بیرون از آن مورد هجوم قرار گرفت که حداقل در دو مورد آن اخوان ناگزیر به ترک ساختمان شد و حتی برای مدتی نیز در محیط مرکز حضور پیدا نکرد. موضوع اختلاف مرکز ملی فضای مجازی و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات) بر سر ساختمان محل استقرار آنها در نهایت به جداسازی این دو مرکز با کشیدن دیواری در محوطه، انجامید.

خداحافظی با شورا

اخوان بهابادی در دوران حضور خود در مرکز ملی فضای مجازی چند طرح اجرایی را کلید زد که راه‌اندازی اپراتور سلامت و وی‌پی‌ان قانونی از جمله آنها بودند. ۲۳ بهمن ۹۱ اخوان اعلام کرد: «ثبت‌نام VPN قانونی از فردا آغاز می‌شود». این طرح گرچه در آن زمان به نتیجه نرسید؛ اما همچنان در دستور کار شورای عالی فضای مجازی است.

با تغییر دولت در سال ۹۲ ابتدا محمد خوانساری به سمت رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات منصوب شد و در ادامه شخص محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم، سرپرستی مرکز ملی فضای مجازی را برعهده گرفت. موضوعی که ابتدا با مقاومت اخوان مواجه شد و او در رسانه‌ها اعلام کرد تنها شورای عالی فضای مجازی می‌تواند رئیس مرکز را تغییر دهد؛ اما در ادامه از این سمت کنار رفت.

اخوان با نارضایتی، به عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی تبدیل شد و تا یک سال و چند ماه بعد خبری از او در رسانه‌ها نبود.

صداوسیما و اینترنت

۲۷ آبان ۹۳ خبر رسید، رئیس وقت سازمان صداوسیما، مهدی اخوان بهابادی را به سمت قائم‌مقام خود در امور فناوری و رسانه‌های نوین منصوب کرده است. اواخر همان سال صداوسیما فراخوانی برای انتخاب شرکت‌های مجری ارائه خدمات صوتی و تصویری فراگیر مبتنی بر آی‌پی (IPTV – OTT) منتشر کرد. این مزایده که با مدیریت او برگزار شد ۱۳ شرکت‌کننده داشت؛ اما پس از باز شدن پاکت‌های مزایده همه شرکت‌کنندگان غیر از شاتل و های‌وب بالاترین عدد پیشنهادی را که متعلق به کنسرسیوم برهان مبین، مادیران و هماتلکام بود پذیرفتند و همگان مجوز گرفتند؛ و باز هم اوضاع طبق میل اخوان پیش نرفت. اردیبهشت ۹۵ و پس از حاشیه‌های فراوان، مدیریت صداوسیما تغییر کرد و اخوان نیز سمت خود کنار رفت. همچنین مزایده IPTV بدون نتیجه خاصی باطل شده و پول شرکت‌ها، بازگردانده شد.

در اپراتور اول

اخوان که دارای ارتباطات گسترده و قدرتمند است با خروج از صداوسیما مدتی را در سایه گذراند تا اینکه در ۲۶ دی ۱۳۹۶ به عضویت هیات مدیره شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) درآمد و در اولین جلسه این هیات مدیره، نایب‌رئیس آن شد. چند ماه بعد و در اردیبهشت ۹۷ اخوان رئیس هیات مدیره همراه اول شد. در این دوران بود که او برنامه ۵ ساله این شرکت را نوشت و با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات رونمایی کرد؛ اما در مهر ۹۸ به کلی از هیات مدیره خارج و در ۹ آذر همان سال مدیرعامل اپراتور اول تلفن همراه کشور شد.

در دوران مدیریت اخوان بهابادی در همراه اول، این اپراتور آشکارا به سمت سایر بخش‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات حرکت کرده است. ساخت دیتاسنتر، ایجاد پلتفرم شاد برای آموزش اینترنتی و راه‌اندازی موتور جست‌وجوی داخلی با نام «ذره‌بین» از جمله اقدامات همراه اول در این دوره هستند. همچنین همراه اول ۵ سایت 5G را در شبکه خود راه‌اندازی کرد و در مهر ۹۹ اخوان در مراسم «رونمایی از کاربست‌های 5G در ایران» گفت: «زمانی که ترافیک مصرفی مردم ظرف یک سال با رشد ۸۰ درصدی مواجه می‌شود، جایی در کشور باید باشد که درباره نحوه ورود به نظام محتوایی، فکر کند.»

تابستان ۹۹، تغییر در بسته‌های اینترنت همراه، سرآغاز جدالی میان وزیر ارتباطات با همراه اول و ایرانسل شد و در ادامه نامه‌نگاری‌های رگولاتوری و مدیرعامل همراه اول خطاب به بورس و بسته شدن نماد همراه اول را به دنبال داشت. از همان زمان بود که رابطه اخوان با آذری جهرمی آشکارا تیره‌تر شد و در نیمه دوم سال تقریبا در مراسم رونمایی از سایت‌های 5G همراه اول در نقاط مختلف کشور، تنها یک بار معاون وزیر ارتباطات حضور داشت که در آن مراسم اخوان غایب بود و حتی یکی از این مراسم‌ها با حضور علی نیکزاد، نائب رئیس مجلس برگزار شد و در مراسم امضای تفاهم‌نامه پویش ملی ارتقای آگاهی‌های حقوقی جامعه که با حضور وزیر ارتباطات، مدیرعامل اپراتورهای دوم و سوم و نماینده قوه قضاییه برگذار شد، هیچ نماینده‌ای از سمت همراه اول حضور نداشت.

مهدی اخوان بهابادی که در دوره جدید مدیریتش حاضر به مصاحبه با رسانه‌ها نشده و همچنان سیاست سکوت رسانه‌ایی را پیشه کرده است، آیا هفتمین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خواهد شد؟ پاسخ این سوال قاعدتا تا یک ماه دیگر بر همگان آشکار خواهد شد.

متن کامل روزمه تحصیلی و کاری مهدی اخوان بهابادی را از اینجا بخوانید.