معرفی چهره‌های تاثیرگذار (۱۲): ژنگ ایمینگ، دومین مرد ثروتمند چین

در این جستار، با زندگی و فعالیت‌های ژنگ ایمینگ، بنیان‌گذار این شرکت، آشنا می‌شویم.

کودکی و نوجوانی

ژنگ ایمینگ در سال 1983 در استان فوجیانِ چین به دنیا آمد. در آن زمان 7 سال از مرگ مائو می‌گذشت، و چین سیاست کم‌کم داشت وارد تجارت جهانی می‌شد. دنگ شیائوپنگ در سال 1978 سیاست درهای باز را معرفی کرد که به موجب آن سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانستند به چین وارد شوند و سرمایه‌داران چینی به خارج بروند. این سیاست شیائوپنگ آغازگر رشد اقتصادی چین بود.

پدر و مادر ژنگ که پیش از آن در شرکت‌های دولتی کارمند بودند، پس از پا گرفتن شرکت‌های خصوصی به لطف سیاست درهای باز توانستد وارد شرکت‌های خصوصی شوند و درآمد بیشتری کسب کنند. پدر ژنگ در یک شرکت سازندۀ پردازشگرهای الکترونیکی کار می‌کرد. او گاهی فرزند خود را به شرکت می‌برد و او را با قطعات الکترونیکی و پیشرفت‌های حوزۀ تکنولوژی آشنا می‌کرد. والدین ژنگ، والدین سنتی چینی نبودند. آنها از فرزندان نمی‌خواستند همیشه مبادی ادب باشد و اطاعت کند. آنها به ژنگ آزادی می‌دادند و به انتخاب‌های احترام می‌گذاشتند. جلوتر می‌بینیم که او هم این سیستم را در شرکت خود پیاده کرد.

درس مورد علاقۀ ژنگ در دبیرستان شیمی بود، اما بعد از یک انفجار خفیف که در آزمایشگاه مدرسه رقم زد تصمیم گرفت سراغ حیطه‌ای کم‌ریسک‌تر بود. انتخاب او کامپیوتر بود.

تحصیلات و کسب تجربه

ژنگ در سال 2001 برای تحصیل در رشتۀ علوم کامپیوتر وارد دانشگاه نانکای شد. او پیش از ورود به دانشگاه بیشتر درون‌گرا و به امور خود مشتغل بود. اما به علت مهارتش در حوزۀ کامپیوتر، مدام مورد رجوع هم‌کلاسی‌هایش بود و همین کمک کرد بیشتر اجتماعی شود. هرکس کامپیوترش خراب می‌شد سراغ ژنگ را می‌گرفت. او به لطف همین مهارتش توانست همدم زندگی خود را پیدا کند: یکی از دخترهای هم‌کلاسی ژنگ او را به اتاق خوابگاهش دعوت کرد تا کامپیوترش را درست کند. آن دو پس از آن وارد گفتگو شدند و تا کنون بیش از بیست سال است که گفتگوشان ادامه پیدا کرده است.

ژنگ و همسرش در سال 2005 از دانشگاه و فارغ‌التحصیل شدند و به پکن مهاجرت کردند. ژنگ همان سال یک کار کوچک در یک استارتاپ پیدا کرد. سال بعد وارد شرکت Kuxun  شد که از اولین شرکت‌های خدمات مسافرتی در چین بود. ایدۀ اصلی‌ای که ژنگ را در باقی زندگی هدایت کرده است در این شرکت به ذهنش رسید. او برای یک مناسبت می‌خواست به شهر فوجیان نزد خانوادۀ خود بازگردد. قصد داشت بلیط خود را از Kuxun تهیه کند، اما بلیت‌ها تمام شده بود. کاربر برای اینکه می‌توانست از بلیت‌های جدید مطلع شود یا اگر کس دیگری بلیتش را کنسل کرد جای او را بگیرد باید هر بار سایت را رفرش می‌کرد.

او در طول روز چندین بار سایت‌ها رفرش می‌کرد و این استرس را داشت اگر به موقع وارد سایت نشود شخص دیگری بلیت جدید را بخرد. او فهمید باید سیستم طوری باشد که به کاربران چیزی را که می‌خواهند اطلاع بدهد. در نتیجه کدی نوشت و در سایت ثبت کرد که اگر بلیتی خالی شد، برای او یک پیام ارسال شود. 10 دقیقه بعد از نوشتن این کد، پیامک خالی شدن یک بلیت برای او ارسال شد. چندی بعد این امکان برای همه در پلتفرم Kuxun در دسترس قرار گرفت.

او بعد از Kuxun مدتی در مایکروسافت کار کرد و سپس یک استارتاپ به نام 99Fang راه‌اندازی کرد که به مردم در فروش املاک کمک می‌کرد. 9 ماه بعد از تاسیس این پلفترم، 1.5 میلیون کاربر برای آن پیدا شد. ژنگ تا سال 2012 ادارۀ این پلفترم را برعهده داشت.

خلق بایت‌دنس

ژنگ قصد داشت کاری که برای Kuxun کرده بود را گسترش دهد. به عنوان مثال مردم بتوانند اخباری که می‌خواهند بخوانند، چیزی که خوشحال‌شان می‌کند را در دسترس داشته باشند و مواردی از این دست. او این ایده را داشت که با سیستم‌های پیشنهادگر مبتنی بر هوش مصنوعی، دسترسی به خدمات اینترنت را شخصی‌سازی کند. این ایده در سال 2012 توجه سرمایه‌گذاران را جلب نمی‌کرد: او در یک ماه با 30 سرمایه‌گذار جلسه گذاشت و از همه جواب منفی شنید.

اما بالاخره یک شرکت بین‌المللی در ایدۀ ژنگ سرمایه‌گذاری کرد. در مارس 2012 بایت‌دنس تاسیس شد و ژنگ در 29 سالگی مدیر این شرکت شد. آن زمان این سخن در چین پذیرفته شده بود که استارتاپ‌ها یا توسط سه غول بزرگ، علی‌بابا، تنسنت و بایدو حمایت می‌شوند یا توسط آنها نابود می‌شوند. بایت‌دنس بازی را برهم زد.

اولین محصول بایت‌دنس Neihan Duanzi بود که برای انتشار جوک و میم بود. کاربر با توجه به واکنش‌هایی که محتواهای این پلفترم نشان می‌داد، محتواهای جدید برایش می‌آمد. در واقع این پلفترم سلایق افراد را می‌شناخت و آنها را خوشحال نگه می‌داشت. این پلفترم در بین چینی‌ها محبوبیت زیادی کسب کرده بود، و بستن آن در سال 2018 به دلیل انتشار محتوای نامناسب از نظر دولت، اعتراضات خیابانی بزرگی در سراسر چین رقم زد. محصول بعدی بایت‌دنس، توتیو بود که در حال حاضر با 300 میلیون کاربر بعد از تیک‌تاک محبوب‌ترین محصول این شرکت است. کارویژۀ این پلفترم جمع‌آوری خبر است.

توتیو از منابع متعددی اخبار را جمع‌آوری می‌کند و در پلفترم خود بر اساس سلایق مردم به آنها ارائه می‌دهد. توتیو مصرف خبر را شخصی‌سازی کرده است و کیفیت مصرف‌ خبر را بهبود بخشیده است. البته این تنها خدمت توتیو نیست. امکانی در این پلفترم وجود دارد به نام Missing Person Search که با آن در صورت گم شدن یک شخص (فرض کنید که یک پدربزرگِ پیر دارای آلزایمر)، شخص می‌تواند در پلتفرم عکس فرد گم‌شده را قرار دهد. کاری که توتیو می‌کند، این است که عکس او را برای مردمی در وسعت محدوده‌ای که فرد گمشده زندگی می‌کند ارسال می‌کند و از آنها می‌خواهد در صورت پیدا کردن فرد گم‌شده به منتشرکنندۀ عکسش خبر دهد. از زمان ایجاد این امکان در 2016 تا کنون بیش از 13 هزار استفادۀ موفق از این امکان ثبت شده است.

اما مهم‌ترین محصول بایت‌دنس بدون تردید تیک‌تاک است. در سال 2016 پلفترمِ پخش و انتشار ویدئوی کوتاهی به نام دویین در چین رونمایی شد. این پلفترم برای گوشی بود و ویدئوها در آن به صورت عمودی بودند. در کمتر از 200 روز 100 میلیون برای تیک‌تاک ایجاد شد. در سپتامبر 2017، نسخۀ بین‌المللی این پلتفرم با نام تیک‌تاک منتشر شد. ماه بعد، بایت‌دنس پلتفرم Musical.ly که در آن لیپ‌سینگ انجام می‌شد به ارزش 1 میلیارد دلار خرید (بایت‌دنس سرمایه‌های زیادی جذب کرده بود و همچنین با تبلیغات توانسته بود به سوددهی برسد).

به این ترتیب تیک‌تاک تبدیل به پلتفرمی شد که در آن ویدئوهای کوتاه با درون‌مایۀ موسیقی منتشر می‌شد. رابط کاربری جذاب تیک‌تاک و سیستم پیشنهادگر تیک‌تاک باعث رشد محبوبیت آن شد. قسمتی در پلتفرم For You نام دارد، که تیک‌تاک بر اساس علایق شما محتوا برایتان می‌فرستند. در سال 2021، کاربران تیک‌تاک از 1 میلیارد نفر تجاوز کرد. در همین سال کاربران آمریکایی تیک‌تاک 100 میلیون نفر بودند (در حال حاضر 170 میلیون نفر).

البته مسیر رشد تیک‌تاک هموار نبود. ژنگ بارها توسط دولت‌ها (از جمله دولت کشور خودش، اتحادیۀ اروپا و آمریکا) مواخذه شد و مجبور به پرداخت جریمه شد. هر کدام از دولت‌ها دلیل خودشان را داشتند، چین مدعی بود محتوای غیرقابل تایید دربارۀ دولت چین در آن منتشر می‌شود، اتحادیۀ اروپا از تاثیر منفی آن بر سلامت روانی نوجوانان صحبت می‌کرد و آمریکا ظن تهدیدات امنیتی و وابسته بودن بایت‌دنس به دولت چین را داشت.

در آگوست 2020 دونالد ترامپ یک فرمان اجرایی صادر کرد که تیک‌تاک در 90 روز آینده یا باید به مالکیت یک فرد یا شرکت غیرچینی در بیاید یا در آمریکا غیرقابل دسترس شود. البته به علت عدم حمایت دادگاه‌های آمریکا از این فرمان این تصمیم عملی نشد. اما تیک‌تاک در به موجب این فرمان پروژه‌ای تحت عنوان پروژۀ تگزاس را آغاز کرد. در این پروژه، تیک‌تاک به کمک شرکت اوراکل (که دفتر آن در تگزاس واقع شده است) زیرساخت این را فراهم می‌کند که داده‌های کاربران آمریکایی در خود آمریکا ذخیره شود و بیرون از آن نرود.

شو چو، مدیرعامل تیک‌تاک، گفته است این اولین اقدام یک پلتفرم برای محلی‌سازی داده‌های کاربران است. هرچند این اقدام قدری آتش انتقادات را خاموش کرد، اما تیک‌تاک همچنان مورد هجوم است. در مارس 2024 هم لایحه‌ای در مجلس نمایندگاه تصویب شد که همان مفاد فرمان ترامپ را دارد (البته ترامپ در حال حاضر احتمالا با اهداف انتخاباتی با این لایحه مخالف است و می‌گوید نباید آزادی پلفترمی مثل تیک‌تاک را  از بین برد). اگر این لایحه در سنای آمریکا تصویب شود، ضمانت اجرای بیشتری نسبت به فرمان اجرایی رییس جمهور دارد.

نکته‌ای که دربارۀ ژنگ قابل توجه است، این است که او قصد علم بلند کردن علیه آمریکا یا چین را ندارد و از هردو تبعیت می‌کند. او با استفاده سیستم‌های پیشنهادگر هوش مصنوعی، درصدد خلق تجربه‌های جدید برای بشر و البته خلق ثروت برای شرکتش است. نحوۀ مدیریت او هم قابل توجه است. او همان گونه والدینش او را آزاد می‌گذاشتند، به کارمندانش آزادی برای نوآوری می‌دهد. در بایت‌دنس کسی با عنوان رسمی (مثل آقای مدیر، خانوم مهندس و …) دیگری را صدا نمی‌زند. بلکه همه در یک سطح قرار دارند و باید با هم همکاری کنند. در حال حاضر بایت‌دنس بیش از 60 هزار کارمند در 36 کشور دارد.

جمع‌بندی

در حال حاضر شرکت‌های تحت نظر ژنگ ایمینگ علی رغم تنوع خدماتی که ارائه می‌دهند، یک درون‌مایۀ مشترک دارند و آن هم استفاده از هوش مصنوعی برای ارائۀ خدمات باکیفیت است. در این جستار تنها به برخی از محصولات بایت‌دنس اشاره کردیم، اما بقیۀ محصولات این شرکت هم مسیر مشابهی را طی کرده‌اند و با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده‌اند. در حال حاضر ژنگ ایمینگ با 40 سال سن و 43 میلیارد دلار دارایی، دومین فرد ثروتمند چین است و باور دارد بازار باقوۀ بسیار بزرگ‌تری برای محصولات شرکتش در سطح جهان وجود دارد.